بایوجیمی؛ نسخه شفابخش یا مرگبار
تالاب انزلی قربانی اختلاف نظرها؟
شمال برگ: تالاب انزلی به سبب ورود فاضلاب های خانگی و كشاورزی پنج شهر با افزایش رسوبات و لجن ها، كاهش عمق و حجم آب و در نتیجه نابودی تنوع زیستی مواجه می باشد. سازمان حفاظت محیط زیست درصدد آن است كه بوسیله روش «بایوجیمی» عمق لجن ها را كم كند اما فعالان محیط زیست نسبت به خطرات احتمالی این طرح برای سلامت آبزیان و شهروندان این منطقه نگران هستند و معتقدند كه تركیب به كاررفته در روش «بایوجیمی» سرطان زاست.
به گزارش شمال برگ به نقل از ایسنا، تالاب انزلی كه با وسعت ۲۰ هزار هكتار در جنوب غربی سواحل دریای خزر واقع شده، مجموعه بزرگی از آب های شیرین با آب بندهای كم عمق، نیزارها و چمنزارها است كه بعنوان محل مناسبی برای تخم ریزی ماهیان، ساخت آشیانه و جوجه آوری پرندگان شناخته می شود. حدود ۴۰ درصد از مساحت تالاب انزلی برای حفاظت بیشتر از حیات گیاهی و جانوری آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می شود. همین اهمیت تالاب انزلی بود كه موجب شد در سال ۱۳۵۴ در سایت كنوانسیون رامسر (كنوانسیون حفاظت از تالاب ها) به ثبت برسد اما این كنواسیون، تالاب انزلی را در سال ۱۳۷۲ به علت ضعف شدید تنوع زیستی در فهرست سیاه مونترو قرار داد بدین سبب همانند بیشتر تالاب های كشور تالاب انزلی گرفتار كاهش حجم آب است و مدت هاست كه زنگ خطر خشك شدن كامل آن به صدا درآمده است.
سالانه ۵۸۰ هزار تن رسوبات از ۴۰۰۰ كیلومتر حوضه آبریز به تالاب انزلی می ریزد همین طور فاضلاب های پنج شهر اطراف تالاب خصوصاً رشت و انزلی (تا ۸۰ درصد) وارد این تالاب می شود. افزون براین مقصد فاضلاب ۲۳۸ روستا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تالاب بین المللی انزلی است. ورود فاضلاب های خانگی در كنار پساب های صنعتی و سموم كشاورزی به تالاب انزلی منجر به تشكیل رسوبات آلی خصوصاً در غرب و مركز تالاب شده است.
یكی از مهمترین دغدغه ها كه از آن بعنوان عامل خشكی تالاب انزلی یاد می شود، افت شدید عمق آب است كه از هشت تا ۱۱ متر به یك متر و حتی ۵۰ سانتیمتر رسیده است. طبق گزارش منتشره دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۵، عمق رسوب گذاری سالانه تالاب انزلی، بین یك تا هفت میلیمتر است. اگر متوسط نرخ رسوب گذاری سه میلیمتر در نظر گرفته شود هر ۳۰ سال، یك متر باید از عمق تالاب كاسته شود این در حالیست كه كاهش عمق تالاب در ۳۰ سال گذشته، سه متر بوده است. بی گمان عوامل انسانی منجر به چنین وضعی در تالاب انزلی شده است.
در تشریح میزان رسوبات ورودی به تالاب انزلی قربانعلی محمدپور - مدیر كل محیط زیست استان گیلان - به ایسنا می گوید: «سالانه ۵۸۰ هزار تن رسوبات از ۴۰۰۰ كیلومتر حوضه آبریز به تالاب انزلی می ریزد همین طور فاضلاب های پنج شهر اطراف تالاب خصوصاً رشت و انزلی (تا ۸۰ درصد)، وارد این تالاب می شود. افزون براین، مقصد فاضلاب ۲۳۸ روستا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تالاب بین المللی انزلی است. ورود فاضلاب های خانگی در كنار پساب های صنعتی و سموم كشاورزی به تالاب انزلی منجر به تشكیل رسوبات آلی خصوصاً در غرب و مركز تالاب شده است.»
بازدید از تالاب انزلی نشان داده است كه هم اكنون كاهش عمق تالاب انزلی به حدی است كه در بیشتر نقاط تالاب امكان تردد قایق وجود ندارد و برای همین در بعضی نقطه ها تلاش شده بوسیله برداشت لجن ها و رسوبات مسیر حداقل برای تردد قایق ها بازگشایی شود. از طرف دیگر كم آبی تالاب انزلی تا حدی پیش رفته كه در بخش هایی از تالاب از نیلوفرهای آبی كه سالانه هزاران نفر را برای بازدید به سمت تالاب می كشاند، خبری نیست.
متأسفانه ماجرا به اینجا ختم نمی گردد و ماهیان دیگر قربانی كم آبی و «آلودگی» تالاب انزلی هستند. در سال های اخیر به تدریج جمعیت خودرا بر اثر كاهش عمق تالاب، انبوه رسوبات، آلاینده های سمی و نبود اكسیژن كافی از دست داده اند؛ موضوعی كه هر روز موجب نگرانی بیشتر مردم محلی - كه ارتزاق آنان وابسته به تالاب بوده است- می شود. یكی از صیادان انزلی است كه از كاهش شدید جمعیت ماهی ها ناراحت است و نسبت به بدتر شدن وضع ابراز نگرانی می كند. او به ایسنا می گوید: جمعیت ماهیان تالاب بسیار كم شده است به صورتی كه حتی نسل گربه ماهی بزرگ و سوف سفید در تالاب انزلی منقرض شده است، بدتر از آن، ماهی كپور نقره ای كه یك ماهی آكواریومی و زینتی است در تالاب رشد كرده است و بعنوان یك گونه مهاجم و دشمن ماهیان بومی بشمار می رود چون از نوزاد ماهیان دیگر تغذیه می كند.
به دنبال همین تغییرات شوم در تالاب انزلی طی دهه های اخیر بود كه در سال ۱۳۸۹ كارگروه احیای تالاب انزلی به ریاست استاندار گیلان و با حضور نمایندگان كلیه دستگاه ها همچون سازمان حفاظت محیط زیست تشكیل شد و تابحال مصوباتی را هم در امتداد كنترل كاهش آب تالاب و احیای آن به تایید رسانده است كه البته در سال ۱۳۹۵ به دنبال گزارش منتشرشده دانشگاه تهران با محوریت كاهش شدید عمق تالاب انزلی محرز شد كه به منظور بازگرداندن حیات به تالاب انزلی باید جابه جایی رسوبات در ۷۰۰۰ هكتار از عرصه های تالاب انزلی صورت بگیرد؛ رسوباتی كه عمق آن بین هشت تا ۱۱ متر بود. در همان سال از طرف شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان پروپوزالی برای لجن زدایی از تالاب انزلی بوسیله روش بایوجیمی ارائه شد و بگفته محمدپور- مدیركل محیط زیست گیلان- «در اواخر همان سال، در كارگروه احیای تالاب انزلی مصوب شد كه در یك عرصه ۱۶ هكتاری از استخرهای شیلات، طرح زیست پالایی با روش بایوجیمی به صورت پایلوت اجرا شود. پس از پایلوت در استخرها، پژوهشكده آبزی پروری بعنوان ناظر طرح، بطور رسمی نظرات مثبت خودرا اعلام نمود.»
روند تصویب روش بایوجیمی در كارگروه احیای تالاب انزلی
در مورد جزئیات روش بایوجیمی و تاثیرات آن روی تالاب انزلی، فرشید سهیلی نجف آبادی - ایده پرداز طرح بایوجیمی - با اشاره به اینكه برای خودپالایی و اكسیداسیون فعال، ایجاد شرایط هوازی برای تالاب و در نتیجه كاهش عمق لجن، افزایش اكسیژن و افزایش خود پالایی تركیب بایوجیمی پیشنهاد شده است، در مورد روال پذیرش این طرح به ایسنا توضیح می دهد: كارگروه احیای تالاب انزلی در سال ۱۳۹۵ مجوز اجرای این طرح را در ۲۵ هكتار از تالاب داده است اما شرط كارگروه این بود كه طرح ابتدا توسط كارشناسان ژاپنی آژانس همكاریهای بین المللی ژاپن (جایكا) بررسی و تأیید شود. كارشناسان ژاپنی نیز ضمن پذیرش طرح، پیشنهادات پنج گانه ای ارائه دادند كه یكی از آنها این بود كه طرح بایوجیمی به صورت تیمار و شاهد در استخرهای خاكی شبیه به محیط تالاب اجرا شود و بعد از بررسی نتایج، درمورد اجرای طرح در تالاب تصمیم گیری شود.
این عضو شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان در مورد روال تصویب روش بایوجیمی می گوید: در سال ۱۳۹۶ بنا به سفارش «جایكا» و تصمیم كارگروه احیای تالاب انزلی، پایلوت اولیه با بودجه ۱۱۵ میلیون تومان در ۱۲ هكتار از استخرهای شاهد و تیمار به مدت شش ماه انجام كه در نتیجه این طرح، از هر استخر حدود ۱۲ هزار تن لجن حذف شد. در ادامه پس از ارائه گزارش پژوهشكده آبزی پروری در سال ۹۷ و ارائه پروپوزال به سازمان حفاظت محیط زیست، تفاهمنامه ای بین شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان و سازمان حفاظت محیط زیست منعقد شد تا این طرح در بخش سرخانكل تالاب انزلی در چارچوب طرح های ۵۰ هكتاری تا ۲۵ هكتار با بودجه ۲۵ میلیارد تومان ادامه یابد.
وی با اشاره به اینكه تالاب انزلی هم اكنون بر اثر ورود حجم بالای فاضلاب های شهری و كشاورزی، خودپالایی خودرا از دست داده است، می گوید: در غرب تالاب انزلی حداقل باید سه میلیون تریلی لجن خارج نماییم تا تالاب به خودپالایی برسد و پس از چند سال شرایط بیولوژیك در تالاب احیا شود ولی بوسیله طرح بایوجیمی سرعت لجن زدایی بسیار بالا می رود ضمن اینكه تابحال هیچ بازخورد منفی از لحاط اكولوژیك در تالاب دیده نشده است حتی اكوسیستم تالاب در حال بهبود است. پایش های صورت گرفته توسط ۱۲ ایستگاه عمق سنجی در تالاب انزلی نشان دهنده روند احیا است.
بایوجیمی چست؟
گفته می شود روش بایوجیمی یك روش بیولوژیك تسریع یافته است كه موجب حذف لجن ها از كف تالاب می شود. در این روش از دی اكسیدتیتانیوم، كلرید نقره، پلی ساكارید و كود استفاده می شود اما آنچه كه روش بایوجیمی را به سوژه داغ این روزها بدل كرده، دی اكسید تیتانیوم به كارگرفته در این تركیب است.
دی اكسیدتیتانیوم (TiO۲) كه به آن تیتانیا هم گفته می شود، یك ماده غیرآلی جامد سفیدرنگی است كه بطور طبیعی در چند نوع سنگ و شن و ماسه معدنی به وجود می آید و با عنایت به سیستم طبقه بندی و علامت گذاری مواد شیمیایی هماهنگ جهانی (GHS) ملل متحد (UN) جزو مواد خطرناك طبقه بندی نمی گردد. تیتانیوم ارزش اقتصادی بالایی دارد و در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. بررسی ها نشان داده است كه جایكا (آژانس بین المللی همكاریهای بین المللی ژاپن) به دنبال برداشت رسوبات تالاب انزلی و انتقال آن به كشور ژاپن بود. با این وجود اخیراً برخی از استادان دانشگاه و فعالان محیط زیست كشور نسبت به استفاده ازدی اكسید تیتانیوم در مایع فتوكاتالیست ابراز نگرانی كردند و مدعی شدند كه این ماده سرطان زاست و امكان مسموم شدن آبزیان و در نتیجه مسموم شدن انسان ها از این طریق وجود دارد.
كسانی كه اكسیدتیتانیوم را از اساس سرطان زا معرفی می كنند باید ضمن احترام به نهادهای علمی كشور مثل سازمان غذا و دارو بدانند كه دوز مورد استفاده از این ماده بسیار اهمیت دارد. ضمن اینكه اكسید تیتانیوم یك درصد از كل تركیب مورد استفاده در طرح بایوجیمی است.
در آدامس و خمیردندان از تیتانیوم استفاده شده است
این نگرانی ها در شرایطی مطرح می شود كه سازمان حفاظت محیط زیست بعنوان كارفرمای طرح ادعا می كند كه نتایج این پروژه از طرف دانشكده های محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته است و دوز تیتانیوم مورد استفاده در تركیب به حدی نیست كه لطمه زا باشد. در این مورد عبدالرضا كرباسی - استاد دانشكده محیط زیست دانشگاه تهران - كه ارزیابی ریسك طرح بایوجیمی را برعهده دارد، با تاكید بر اینكه بیش از۱۰۰ سال است كه استفاده از تیتانیوم غیر نانوذره از نظر سازمان بهداشت جهانی بدون خطر اعلام شده است. او می گوید: تینانیوم در بسیاری ازمواد خوراكی و بهداشتی همچون آدامس ها، خمیردندان و كرم های ضدآفتاب به كارمی رود كه طبیعتاً این امر مورد تایید سازمان غذا و دارو است همین طور از این عنصر به فور در تصفیه خانه های آب استفاده می شود بدین سبب كسانی كه اكسیدتیتانیوم را از اساس سرطان زا معرفی می كنند باید ضمن احترام به نهادهای علمی كشور مثل سازمان غذا و دارو بدانند كه دوز مورد استفاده از این ماده بسیار اهمیت دارد. ضمن اینكه اكسید تیتانیوم یك درصد از كل تركیب مورد استفاده در طرح بایوجیمی است.
شواهد از آن حكایت می كند كه تیم ارزیاب اثرات زیست محیطی طرح بایوجیمی، اثر این محلول را روی محیط آب، رسوب، بیولوژیك، پوشش گیاهی، ماهی و بنتوز (موجودات كف زی) تالاب بررسی نموده اند. كرباسی - عضو هیأت علمی دانشگاه تهران - در جریان بازدید برخی از خبرنگاران محیط زیست كشور از تالاب انزلی، در نشست خبری مربوط به این پروژه كه در حاشیه این تالاب برگزار شد، در مورد احتمال سمی و سرطان زا بودن اكسیدتیتانیوم مورد استفاده در تركیب شیمیایی برای لجن زدایی تالاب انزلی، این طور توضیح می دهد كه برمبنای مصوبه كارگروه احیای تالاب انزلی قرار شد كه با عنایت به نتایج حاصل شده از مقایسه نمونه های برداشت شده از استخرهای تیمار (استخری كه در آن اكسید تیتانیوم و سایر تركیبات ریخته می شود) و شاهد (استخری كه هیچ ماده ای به آن اضافه نمی شود)، در مورد ادامه كار تصمیم بگیریم. پس از اجرای طرح بایوجیمی در استخرهای حاشیه تالاب انزلی و مثبت بودن نتایج، این طرح به صورت محدود و محصور در ۵۰ هكتار از تالاب انجام داده شد.
وی با اشاره به جزئیات بررسی اثرات زیست محیطی ناشی از اجرای طرح بایوجیمی با اشاره به اینكه تابحال ۱۹۲۰ نمونه از بخش های مختلف برداشت و آنالیز شده است و برای اطمینان خیلی از نمونه ها را تكراری آنالیز كرده ایم، در مورد نتایج آنالیزها می گوید: نمونه های برداشت شده از استخرهای شاهد و تیمار نشان داده است كه كه بعد از اتمام پروسه بایوجیمی تفاوتی در غلظت عناصر در آب دو استخر مشاهده نمی گردد. این اندازه گیری ها در سه آزمایشگاه داخل كشور، یك آزمایشگاه دانشگاهی و یك دانشگاه خارجی مورد بررسی قرار گرفته است.
پوست، گوشت، كبد، خون و DNA ماهیان آنالیز می شود
بنا بگفته ارزیاب طرح بایوجیمی، در جریان نمونه برداری ها، پوست، گوشت، كبد و خون ماهیان آنالیز شده است همین طور نتایج بررسی روی DNA و آنزیم كبد ماهیان، بزودی منتشر خواهد شد. افزون بر این، از آنجائیكه احتمال داده می شد كه تیتانیوم در نسل اول ماهی ها بروز نداشته باشد اما در نوزادان آنها اثر داشته باشد، تست های مربوط به نسل های دوم و سوم ماهیان نیز در حال انجام می باشد كه نتایج آن بزودی منتشر می شود. بررسی ها از آن حكایت می كند كه استفاده از تیتانیوم نه تنها خطرناك نیست بلكه ایمنی ماهیان را نیز بالا می برد.
این استاد دانشگاه تهران با بیان این نكته كه میزان تیتانیوم مورد استفاده در روش یایوجیمی، تنها دو میكروگرم در لیتر است تصریح كرد: عنصر آزاد شده بر اثر استفاده از محلول بایوجیمی به حدی است كه از استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای آب خوراكی تجاوز نمی كند و عناصر آزاد شده طی ۴۸ ساعت، مجدداً جذب رسوب و قسمتی از آن هم جذب گیاه سراتوفیلم می شود بدین سبب ضرری متوجه آبزیان داخل تالاب نیست. حتی بررسی ها نشان داده است كه بعد از به كارگیری طرح بایوجیمی عناصر مفید مثل روی، منگنز و مس افزایش یافته است.
با وجود همه این توضیحات، این نگرانی وجود دارد كه اثرات مخرب طرح بایوجیمی امكان دارد پس از یك دوره طولانی، ظهور كند. كرباسی در مورد این مساله با تاكید بر اینكه محلول مورد استفاده در طرح بایوجیمی، تنها برای یك دوره است و قرار نیست هر سال استفاده گردد بدین سبب اگر این تركیب مشكلی داشته باشد در همان دور اول بروز می یابد، می گوید: نباید فراموش نماییم در رسوبات به صورت طبیعی تیتانیوم وجود دارد اما تیتانیوم مورد استفاده در محلول، بعنوان یك تسریع بخش عمل می كند.
در مورد انتقادات و مخالفت های جدی برخی دانشگاهیان با طرح بایوجیمی، كرباسی با تاكید بر تاثیر فاضلاب های شهری و كشاورزی بر افزایش نرخ رسوبات تالاب انزلی می گوید: این وضع تالاب انزلی محصول حداقل ۶۰ سال اخیر است و هیچ از یك منتقدان امروزی طرح بایوجیمی در دهه های گذشته در مورد چرایی ورود فاضلاب ها به تالاب انزلی اعتراض نكردند و حتی یك دفعه لب تَر نكردند كه چرا وزارت نیرو، وزارت جهاد كشاورزی و وزارت صنعت میلیون ها متر مكعب فاضلاب خانگی، كشاورزی و صنعتی را وارد تالاب انزلی می كنند؟ تعجب می كنم كه چرا هیچ یك از منتقدان طرح بایوجیمی در دهه های گذشته در مورد سمی بودن فاضلاب ها نگران نشدند؟ در این صورت آیا می توانیم باور نماییم كه همه مخالفان دلسوز تالاب هستند؟ بدین سبب باید اتفاق خاصی افتاده باشد كه اساتید دانشگاه ۶۰ سال سكوت می كنند اما به محض اجرای طرح بایوجیمی بدون ارائه ادله علمی و فنی، برخوردهای انفجاری از خود بروز می دهند.
شبهه وارده به كمیته نظارت بر اجرای طرح بایوجیمی
به گزارش شمال برگ به نقل از ایسنا، شاید یكی از موضوعاتی كه نگرانی ها را در مورد اجرای طرح بایوجیمی بیشتر می كند و موجب بی اعتمادی به تصمیمات و نتایج اندازه گیری ها می شود، آن است كه كارفرمای طرح، سازمان حفاظت محیط زیست است. درعین حال كمیته نظارت عالی بر اجرای طرح یابوجیمی نیز در سازمان حفاظت محیط زیست تشكیل شده است. افزون بر اینها ناظر طرح نیز از طرف سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب شده است. مسعود باقرزاده كریمی - سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب ها سازمان حفاظت محیط زیست - در این مورد این شبهه به ایسنا می گوید: اول اینكه سازمان حفاظت محیط زیست برای اظهار نظر علمی و دقیق و تصمیم گیری در مورد طرح باید از كمك متخصصان این حوزه استفاده می كرد. به همین علت ناظر برای این كار برگزیده شد و هم اكنون هم این سازمان بر اساس نظرات كارشناسی ناظران طرح، موضع گیری می كند. این امری طبیعی است چون سازمان حفاظت محیط زیست همه تخصص های مورد نیاز را در اختیار ندارد و باید از كمك متخصصان این حوزه استفاده نماید بدین سبب هر آنچه ناظر بگوید این باید آنرا بپذیرد.
او ادامه می دهد: در مورد كمیته نظارت بر اجرای طرح بایوجیمی كه شبهاتی در مورد آن مطرح گردیده است، باید بگویم با اینكه این كمیته در سازمان حفاظت محیط زیست تشكیل شده است اما از سازمان برنامه و بودجه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و از دفاتر تخصصی سازمان حفاظت محیط زیست مثل دفتر حیات وحش و دفتر زیستگاه ها نمایندگانی در آن حضور دارند همین طور هشت استاد دانشگاه مسلط به حوزه نانو و ژئوشیمی مسلط عضو كمیته هستند. ضمن اینكه حضور كلیه افراد در كمیته نظارت آزاد است بدین سبب فضای نظارت و ارزیابی بطور كامل به وجود آمده است. از مخالفان و منتقدان پروژه بایوجیمی درخواست می كنم كه با عدد و رقم حرف بزنند تا بحث به شكل فنی و علمی پیش برود.
اخذ مجوز دادستانی برای ترمیم دیواره حفاظتی پایلوت
بنا بگفته مجریان طرح بایوجیمی و برمبنای بازدیدهای میدانی، طرح بایوجیمی علاوه بر استخر در ۵۰ هكتار از تالاب پس از جداسازی بوسیله خاكریزی اجرا شده است. یكی از اخباری كه در ایام اخیر درفضای مجازی منتشر گردید این بود كه این خاكریز از بین رفته و تركیب به كاررفته برای طرح بایوجیمی به سایر بخش های تالاب هم سرایت كرده است. كامران رضایی - عضو هیأت علمی دانشكده منابع طبیعی دانشگاه تهران - كه نظارت بر اثرات زیست محیطی طرح بایوجیمی را برعهده دارد، در اینباره با اشاره به اینكه ایزولاسیون و ساخت دیواره حفاظتی به دقت انجام شده است و این شیوه از ایزولاسیون برای چنین طرحی مناسب می باشد، در مورد آخرین وضعیت دیواره به ایسنا می گوید: دایك بندی و ایزولاسیون به نحو احسن انجام شده و مورد تایید است اما هفته پیش بر اثر بارش شدید و افزایش ۵۰ سانتیمتری سطح آب، بخش هایی از دیواره خراب شد و چون بنا به دستور دادستانی گیلان طرح متوقف شده است، امكان ترمیم دیوار وجود نداشت. تا اینكه مجری توانست پس از مكاتبه با دادستانی حكمی برای ترمیم دیوار بگیرد.
او می افزاید: فراموش نكنیم كه بررسی وضعیت دیواره حفاظتی دایك، باید بطور روزانه بررسی و بطور مرتب ترمیم شود. در مورد انتقال قسمتی از سطح آب محدوده دایك به بخش دیگر تالاب، باید تاكید كنم كه این مساله نگران كننده نیست چون به علت وزن مخصوص تركیب مورد استفاده، این عناصر بیشتر روی رسوب عمل می كند و زیر آب است. موادی كه در ۵۰ هكتار برای رسوب زدایی به كاررفته است، به سمت دیگر دایك نفوذ نكرده و از روی رنگ و خصوصیات فیزیكی و شیمیایی این مساله قابل مشاهده می باشد.
در بحث انتقال تركیب بایوجیمی از بخش پایلوت به سایر بخش های تالاب انزلی، باقرزاده كریمی - سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب ها - این طور توضیح می دهد كه تاكید روی ایزولاسیون به این معنا نیست كه اگر تركیب وارد بخش دیگر آب شود، اتفاق خاصی می افتد یا تاثیر معناداری دارد بلكه پیشگیری از ورود تركیب به سایر بخش ها برای این است كه نتایج آزمون قابل اطمینان باشد و مقایسه ها به درستی صورت گیرد.
به گفته او، همه ابهامات مطرح شده از طرف منتقدان برای سازمان محیط زیست و كارگروه احیای تالاب انزلی هم مطرح بود. به همین علت پایلوت در استخر انجام شد و بررسی نتایج، سازمان حفاظت محیط زیست را قانع كرد كه پایلوت دوم در ۵۰ هكتار از تالاب اجرایی شد. از استخرها پارامترهای مختلف پایش شد. اندازه گیری ها باید ادامه یابد.
به گزارش شمال برگ به نقل از ایسنا، هم اكنون طرح بایوجیمی به دستور دادستانی گیلان متوقف شده است، چون نگرانی ها در مورد سمی و سرطان زا بودن دی اكسیدتیتاینوم به كاررفته در محلول هنوز برطرف نشده است. مجری و كارفرما گزارش های علمی مورد نظر را به منظور رفع ابهام به دادستانی عرضه كرده اند و این مساله در دست بررسی می باشد.
تاكید می شود كه برای نگارش گزارش پیش رو و به منظور روشنگری در بحث بایوجیمی، با برخی از منتقدان پروژه تماس گرفته شد تا نظرات علمی خودرا دراین مورد مطرح كنند اما بنا به دلایلی از طرف متخصصان، این مهم محقق نشد، اما ایسنا آمادگی كامل برای انتشار نظرات متخصصان، در تشریح خطرات احتمالی این پروژه را دارد.
منبع: شمال برگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب